İLK NÜFUS SAYIMI
Fetihten 2 yıl sonra 1455te, Fatihin emriyle İstanbulda ilk nüfus sayımı yapıldı. Bu sayıma ait defterde, Galata
mahallelerinde oturanlar, devlete vergi ödeyen ve ödemeyenler, zengin ve fakirler, fetihten sonra gidenler, kalanlar veya
tekrar dönenler, medeni ve ailevi durumları, dinleri ve sosyal nitelikleri belirtildi. 1477 yılında yapılan nüfus sayımı
uyarınca da, İstanbul (Avrupa) yakasında 14 bin 803 hanelik nüfusun 8 bin 951i Müslüman Türk, Galatada ise 1521 hanelik
nüfusun 535i Müslüman Türktü. Bu rakama askerler, medrese öğrencileri ve tutsaklar eklenince kentin nüfusu yüz bine
yaklaşıyordu.
YURTDIŞINA KAÇIRILAN İLK ESER
İstanbul, 13 Nisan 1204 tarihinde 4.Haçlı Seferi ile ilk olarak Latinler tarafından işgal edildi ve kent 3 gün boyunca
yağmalanıp tahrip edildi.57 yıl süren işgal, 1261 yılında sona erdi. İstanbulu yağmalayan Venediklilerin götürdükleri Bizans
ganimetleri arasında en değerli parça, bugün hala Venedikte San Marco Kilisesinin kapısının üzerinde duran dört at
heykeli.Bu heykeller, İstanbulda Hipodromda bulunuyordu.
İLK HOKKABAZLIK – ILK GÖZBAÐCI
İstanbulda hokkabazlık, 1492 yılında Portekiz ve İspanyadan kaçıp kente gelen Yahudiler tarafından getirildi. İstanbula
gelen ilk gözbağcı olan Amerikalı Jakop Philadelphia ise (1735-1795) Sultan 3. Mustafaya oyunlar gösterdi.
İLK KAHVE VE KAHVEHANE
Türkiyede, 16. yüzyılın ortalarına kadar kahvenin adı dahi bilinmiyordu. Kahvenin ilk defa İstanbulda kullanılmaya
başlanması hakkında 3 tarih var; 1551, 1552 ve 1561. İlk kahvehaneleri 1552 veya 1554 yılında Tahtakalede Halepli Hakem ile
Suriyeli Şems açtı. Kente ilk kahve de 1551 yılında getirildi, ancak Tophane gümrüğünden içeri sokulmadı. İstanbulda açılan
ilk kahvehaneler, okur-yazarların, dönemin kibar ve münevver insanlarının devam ettiği birer kültür merkeziydi.
İLK TÜTÜN KULLANIMI
Tütünün İstanbulda kullanılmaya başlanması ise 17.yüzyılın ilk yıllarına rastlıyor. İstanbula, bir İngiliz donanma gemisiyle
getirilen ilk tütünün ardından (1605-1606), tütün kullanımı Sultan 1. Ahmet döneminde iyice arttı. Tütünün kahve ile
birlikte içilmesi, halkın kahvehanelere gitmesine yol açtı. Bu dönemde henüz sigara yapımı bilinmediği için tütün, ucuna
tütün konulan lülesi bulunan çubuklarla içilirdi.
İLK BEDESTEN SOYGUNU
Kapalıçarşının kapanış saatinden önce üç kapı kapanır, İnciciler Kapısı çarşı boşalıncaya kadar açık tutulurdu. Bir
bölükbaşı elinde kalın bir sopayla dükkanları dolaşır, içeride gündüzden saklanmış kimsenin bulunup bulunmadığını kontrol
ederdi. Bu sayede çarşıda yüzyıllar boyunca tek hırsızlık olayı olmadı.Ta ki bedesten soygunu olarak geçen 1591 yılındakine
kadar… Bir sabah dükkanlarını açan tacirler, dolaplarının açık olduğunu görerek paniğe kapıldı.Yapılan sayımda çalınanın
30 bin altını geçtiği görüldü. Bedesten kapatılıp içindeki dükkanlar tek tek arandı. Şüpheli görülenler sorgulandı, ancak
suçlular bulunamadı. Yeniçeri Ağası’nın suçluyu bedesten dışından aramaya başlamasıyla bir Acem’in dükkanında çalıntı eşya
ve altın bulundu. Soyguncu da, suçunu itiraf edince idam edildi.
LATİN ALFABESİNİN İLK KULLANILIŞI
Türkçenin Latin harfleriyle yazılması ilk kez 3. Selim döneminde İstanbulda gerçekleşti. Padişahın kız kardeşi ve 3.
Mustafanın kızı Hatice Sultan’ın Sahil Sarayının batı üslubuna göre restore edilmesi sırasında Latin alfabesi kullanıldı.
Sarayın restorasyonunu gerçekleştiren Fransız mimar Melling’in şahsen görüşmesi imkansız olduğu için Hatice Sultan ile
yazışarak yaptığı görüşmelerde Latin alfabesi tercih edildi. Türkçe konuşabilen Melling Arap harfleri ve alfabesini
bilmediğinden, Hatice Sultan Mellinge isteklerini bildirmek için Latin harfleri ile Türkçe pusulalar gönderdi. Böylece
Türkçe’de Latin harfleri ilk kez kullanılmış oldu.
İLK VE SON RECM OLAYI
17. yüzyılda, Sultan 4. Mehmet döneminde, Aksarayda oturan Abdullah Çelebi adlı bir adamın genç ve güzel eşinin bir Yahudi
çırağıyla ilişkisi olduğu söylentisi çıktı. Dedikoduların artması ve zina yapıldığının da söylenmesi üzerine, durum
mahkemeye intikal etti. Olay büyük yankı yaratırken, davaya Ahmet Efendi baktı. Ahmet Efendi, önce suçluları, sonra da
şahitleri dinledi ve recm kararı verdi. İnfaz, Atmeydanında gerçekleşti. Hükmü veren Beyazıtzade Ahmet Efendi de, suçlunun
başında bizzat bulundu. Olayın yankıları uzun süre devam ederken, devrin uleması kararı veren Ahmet Efendiye selamı sabahı
kesip onu boykot etti.
İLK TRAFİK KAZASI
İstanbulda ilk trafik kazası, 1912 yılında, bugünkü Şişli Camii önünde oldu. İtalyan elçiliğinin şoförü, bir Arnavuta
çarparak yaraladı. Kazayı yaptıktan sonra kaçmaya çalışan şoför, Pangaltıda arabasıyla giderken yakalandı.
İLK KUMARHANE
İstanbulda ilk kumarhane, Encümen-i Ülfet adıyla, 1870 yılında zamanın Maliye Nazırı Mısırlı Prens Mustafa Paşa tarafından
Çemberlitaştaki Asım Paşa Konağında açıldı.
İLK SİNEMA
Sinematograf, Osmanlı İmparatorluğunda ilk defa Yıldız Sarayında Sultan 2.Abdülhamitin huzurunda sihirbaz Bernard tarafından
gösterildi. İstanbul’da halka açık sinema gösterisi ise Weinberg tarafından 1897 yılında Galatasaraydaki Sponeck
Birahanesinde yapıldı. Kentteki ilk sinema da, Şehzadebaşındaki Fevziye Kıraathanesinde açıldı.
KARNE İLE İLK EKMEK
İstanbulda, 14 Ocak 1942 tarihinden itibaren ilk kez karne ile ekmek satılmasına başlandı. Bu tarihten sonra Francala ekmek
üretimi durduruldu. Ekmek alabilmek için nahiye müdürlüklerinden karne temin etmek gerekiyordu.
İLK GREV
İstanbulda ilk grev, Beyoğlu telgraf işçileri tarafından 1872 yılında yapıldı. Tramvay ve tünel işçilerinin 1920 yılının
Mayıs ayında yaptıkları grev ise İstanbul tarihindeki ilk büyük grevdi. Yevmiyelerinin artırılmasını ve bazı sosyal haklar
isteyen işçiler, olumlu yanıt alamayınca 10 Mayısta greve başladı.
İLK TÜRKÇE EZAN VE KURANIKERİM
İlk Türkçe ezan, 30 Ocak 1932 tarihinde Hafız Rifat Bey tarafından Fatih Camiinde ikindi vakti okundu. Türkçe Kuranıkerim
çalışmaları da, 1932 yılında başlatıldı. Beyoğlu İstiklal Caddesi üzerinde bulunan Ağa Camiinde ise bu tarihten itibaren
imam, smokin ile cuma vaazı ve hutbeyi okudu.
İLK PADİŞAH SUİKASTI
Saltanat arabasıyla Hamidiye Camiine cuma namazına gelen Sultan 2. Abdülhamit namaz çıkışında Şeyhülislam Cemaleddin
Efendiyle konuşurken, bombalı araba patladı. Olayda Sultan yara almadan kurtulurken, 26 kişi öldü, 58 kişi yaralandı, 20 at
da telef oldu. Ermeni terör örgütünün gerçekleştirdiği bu suikastta, suikastçıların arasında Belçikalı anarşist Edward Joris
de bulunuyordu.
İSTANBULUN İLK GECE KULÜBÜ
Osmanlı İstanbulunda, Pera (karşı yaka) dışında meyhane ya da benzeri eğlence yerlerinin açılmasına izin verilmezdi. Batılı
anlamdaki ilk kulüp, Sadrazam Mehmed Emin Ali Paşanın himayesinde 24 Kasım 1870te Encümen-i Ülfet(Dostluk Cemiyeti) ismiyle
açıldı. Alkollü içki ve kumarın serbest olduğu kulüp, Ramazan ayının ilk günü hizmete girdi. Böylelikle ilim ve irfan
erbabının, şairlerin ve sanatkarların hoşça vakit geçirmelerini amaçlıyoruz mesajı verilmek istendi, ancak kulüp tepkiler
üzerine açıldıktan bir yıl sonra kapatıldı.
İLK GENELEV
İstanbulda ilk genelev düşüncesi, Kırım Savaşı sırasında (1853-1856) kente çok fazla Avrupalının gelmesi ve yaşantı
şekillerini burada da sürdürmeleri sonucunda ortaya çıktı. Kente yerleşen Avrupalılar, Galata ve Beyoğlunda çeşitli ahlaki
sorunların yaşanmasına neden oldu. Bölge sakinlerinlerinden bazılarının da aynı yaşantıya eğilim göstermesi sonucu, mahalle
aralarında bu amaçla kullanılacak evler kurulmaya başlandı. Beyoğlunda
Altıncı Daire vadı altında fuhuş yapan kadınlar, bir çeşit denetim altında tutuluyordu. Fuhuş yapılan evlerin mahalle
içlerine doğru yayılması üzerine, 1884 yılı Şubat ayında Şura-yı Devlet kararıyla bir talimatname yayınlanarak ilk genelev
Beyoğlunda kuruldu.Abanoz Sokağı adı verilen bu genelev dışında genelev açılması ise yasaklandı.
(24)