Sufilerin İslam’la ilişkisi, yogilerin Brahmanizmle olan ilişkisiyle neredeyse aynıdır. Peygamber öleli daha iki yüzyıl olmadan, onun dini giderek dış yönelim araştırmalarına konu olur ve Ebu Said Abul Khayr, Müslümanlara dinlerinin mistik doğasını yeniden anlatma arayışına girer. Sufiliği tanımlamak zordur, ancak bu hareket birkaç düşünce okuluna bölündü. İslam filozoflarının çoğuna sufi denir ve derviş örgütlerinin çoğunun sufiliği uyguladığı sanılır. Aralarında bir çok şair de vardır. Sünni ve Şii sufiler de vardır ve bu eğilim en çok, Şah’ın Büyük Sufi ya da Sufilerin başı olarak kabul edilen İran’ın Şiileri arasında bilinir. Sufi sözcüğünün kökeni araştırılmıştır. Arapça’da “saflık” anlamına gelen safu ya da Yunanca’da bilgelik anlamına gelen sophia sözcüğünden türemiş olabileceği düşünülmüştür. Ancak büyük olasılıkla, tüm Doğulu rahiplerin ve belki de bir zamanlar filozofların giydiği pelerin adlı yünlü giysiden yola çıkarak, Arapça yün anlamına gelen suf sözcüğünden türemiş olabilir. Her ne olursa olsun, sufiler her zaman Mürşid denilen nitelikli öğretmenlerce eğitilmiştir ve bu yolda ilerleyen herkesin bu öğretmenlerin yönlendirmesi altına girmek zorundadır. Sufiler panteizmle suçlanmıştır ve çoğunlukla Allah’ın her şeyde olduğunu ve her şeyde Allah olduğunu öğretirler. Bazıları gerçeğin tüm dinlerde olduğunu söyler, ancak İslam en bütün olanıdır. Dinin dış yönelim biçimlerinin gerisinde ruhsal gerçekler ve güçler vardır. Dinin algılarından çoğu simgelerle doludur. Müslümanlara yasaklanan şarap, sufilerce sık sık övülür, ancak gerçekte ruhsal coşkudan söz ettiklerini söylerler. Onlar için aşk; ne anneye duyulan sevgi, ne de romantik sevgidir, daha çok Mürşid’e bağlılık ve Allah’a duyulan özlemdir. Sufilerin bazıları, ancak tümü değil, reenkarnasyon öğretisine dayanır. Tümü Allah’la birleşmeyi hedefler ve her çağdan ve ırktan mistiklerin ortak amacı olan Allah’a son yönelimi amaçlanır. Zamanlarının çoğunu meditasyonla geçirme eğilimindedir. Çoğunlukla dünyasal işlere aldırmaz ya da önemsiz sayarlar. Çoğu bedenlerini denetleme başarısını gösterir, bildirilen başarılarından bazıları Hindistan’ın yogileriyle rekabet etmeleridir.

(68)